YOK OLMA TEHLİKESİNDEKİ YİYECEKLER

İ

klim değişikliğinin dünya gıda sistemleri üzerindeki etkisi artık bir sır değil. Kuraklık, aşırı sıcaklar, orman yangınları ve sel felaketleri, buğday ve pirinç gibi temel gıdaların yanı sıra deniz ürünleri, kahve ve çikolata üretimini de tehlikeye atıyor. Ancak sorun sadece gıda kıtlığı ve fiyat artışlarıyla sınırlı değil; ülkelerin yüzlerce yıllık gastronomik kimliklerini de tehdit ediyor.

Belçika’nın incisi çikolata tehlikede
Belçika çikolatası, küresel ısınmanın en büyük kurbanlarından biri olmaya aday. Kakao üretimindeki düşüş, fiyatları rekor seviyelere çıkardı. 2022 yazında tonu 2.000 dolar civarında olan kakao, Noel sezonunda 12.000 doları geçti ve şu anda 10.000 dolar civarında seyrediyor.

“Üretimdeki bu düşüş doğrudan ik lim değişikliğiyle bağlantılı,” diyor Oxfam adil ticaret grubu danışmanı Bart Van Besien. Batı Afrika’daki yağmur ve kuraklık döngülerindeki değişimler, hassas kakao ağaçlarını zayıflatıyor. Ekvator çevresindeki dar bir şeritte yetişebilen bu ağaçlar, gece-gündüz sıcaklık farklarının artması ve hastalıklarla birlikte büyük verim kayıpları yaşıyor.

Bu durum, 280 çikolata şirketinin bulunduğu Belçika’da derin etkiler yaratıyor. Bruges merkezli ünlü Chocolate Line markasının sahibi Dominque Persoone, çikolatalarının fiyatının sadece geçen yıl yüzde 20 arttığını belirtiyor. Bazı mağazalar ise bu zorlu dönemi kapatarak geçirmeyi tercih ediyor.

Hollanda’nın gururu Gouda peyniri yok oluyor mu?
New York Times’ın yakın zamanda yayınladığı bir rapor, yıllık 1,7 milyar dolarlık ihracat değerine sahip Hollanda peynir endüstrisinin amiral gemisi Gouda’nın yüz yıl içinde tamamen ortadan kalkabileceğini öne sürüyor.

Deniz seviyesinin altında olan ve her zaman batma riski taşıyan Gouda şehri, iklim değişikliğinin neden olduğu sel felaketleriyle daha da büyük tehdit altında. “100 yıl içinde Gouda’dan pek fazla peynir beklemezdim,” diyor Erasmus Üniversitesi Rotterdam’dan Prof. Jan Rotmans. “Toprak suya dönüşür ve inekler kaybolursa, peynir ülkenin doğu kısmından gelmek zorunda kalacak ve artık Gouda olmayacak.”

Fransa’da Dijon hardalı krizi
İki yıl önce Fransa, en ünlü soslarından biri o lan Dijon hardalında şaşırtıcı bir kıtlık yaşadı. Fransız süpermarketlerinde hardal tükendi, fiyatlar yüzde 10 arttı ve perakendeciler müşterileri bir kavanozla sınırlandırdı.

Dijon hardalı, hardal tohumlarını beyaz şarapla birleştiren yüzyıllık bir tarife atıfta bulunsa da, kıtlık aslında Kanada’da başladı. Dünya hardal üretiminin yaklaşık yüzde 80’ini üreten Kanada’daki kurak yazlar, ülke stoklarını tüketti ve 2022’de ülkenin mahsulleri kuraklıktan yok oldu. Fransa’da ise, yerli hardal mahsulleri anormal derecede yağışlı kışlardan etkilendi. Uzmanlar, bu hava şekillerinin mahsulü etkilemeye devam edeceğini ve yakında yeniden bir hardal kıtlığı yaşayabileceğimizi söylüyor.

Akdeniz mutfağının köşe taşları risk altında
Türkiye’de mezeler ve birçok temel yemekte yer alan nohut, iklim değişikliğinden ciddi şekilde etkileniyor. Kew Kraliyet Botanik Bahçeleri’ndeki araştırmacılar, kuraklığı nohudu tehdit eden en büyük iklim sorunu olarak tanımlıyor ve iklim değişikliği nedeniyle küresel nohut mahsullerinin yüzde 50’sinin kaybedileceğini tahmin ediyor.

İspanya ise dünyanın zeytinyağı üretiminde lider konumunu kaybedebilir. Son birkaç yıldır, ilkbahar sıcaklıkları normların 4°C üzerine çıktı. 2022 ve 2023’te sürekli düşük yağış ile birleşen bu durum, geçen yıl İspanyol zeytinyağı üretiminde yüzde 50’lik bir düşüşe yol açtı.

Yunanistan’ın midye üretimi de tehlikede. Bu yıl, Yunan deniz ürünleri çiftçileri, ana midye üretim bölgesi olan Thermaic Körfezi’nde ardı ardına gelen sıcak hava dalgalarından sonra, sezon için midy e avlarında yüzde 90’lık bir düşüş bildirdi. Temmuz ayındaki sıcak hava dalgaları, deniz sıcaklıklarını günlerce 30°C’nin üzerine çıkardı ve midyeleri öldürdü.

Kuzeyin soğuk sularında tehdit
Norveç’in geleneksel yemeği ‘gravlax’ (salamura somon) da iklim krizinden etkilenen yiyecekler arasında. Sert kışlar, El Nino iklim desenleri ve deniz suyu sıcaklıklarındaki artışa bağlı olarak değişen davranış kalıplarına atfedilebilen denizanaları saldırılarında 20 yıllık bir artış, Norveç kıyılarında balık ölümlerini rekor seviyelere çıkardı.

Rekor yüksek sıcaklıklar ve daha sıcak sular aynı zamanda deniz biti tehdidini de artırırken, bunlara karşı aşılar balıkları strese sokarak ölümlere yol açıyor.
Bazen kazananlar da var
İklim değişikliği bazı gıdaların üretimini zorlaştırırken, beklenmedik bir şekilde bazı yeni fırsatlar da yaratıyor. Örneğin İngiltere ve İsveç’te şarap endüstrisi hızla büyüyor; değişen iklim koşulları, bu ülkeleri üzüm yetiştirmeye daha uygun hale getiriyor.

ABD, geleneksel Kaliforniya fındığı bademe göre daha sert ve kuraklığa dayanıklı olan Antep fıstığının üretiminde İran’ı geçerek dünyanın en büyük ihracatçısı oldu. Antep fıstığı ağaçları, tozlaşma için arılar yerine rüzgâra güvendiğinden, azalan böcek popülasyonlarından etkilenmiyor.

İklim değişikliğinin gıda sistemleri üzerindeki etkilerini azaltmak için çözümler aranıyor. Sürdürülebilir tarım yöntemleri, alternatif üretim teknikleri ve yerel gıda sistemlerinin desteklenmesi, bu tehditlere karşı alınabilecek önlemler arasında. Belki de en se vdiğimiz lezzetleri gelecek nesillere aktarmak istiyorsak, iklim değişikliğine karşı daha kararlı adımlar atmanın zamanı geldi.

Kaynak: Euronews