LALENİN ÖNLENEMEYEN YÜKSELİŞİ

C

anlı renkleri ve benzersiz şekilleri ile laleler, dünya genelinde en sevilen çiçeklerden biri olarak öne çıkıyor. Orta Asya’da doğal olarak yetişen ve zambakgiller familyasına ait olan lale hem bahçe çiçeği hem de kesme çiçek olarak son derece popüler. Bugünse Avrupa’nın en çok satan çiçekleri arasında yer alan orkide, sümbül ve nergisi açık ara geride bırakmış durumda. Amerikalı hortikültürist ve tarihçi Abra Lee, The Guardian’a yaptığı açıklamada lalenin yükselişini şöyle açıklıyor: “Laleler parlak, ilginç ve çekici bir renk patlaması sunuyor. Nergis ve sümbül gibi diğer çiçekler bahara sessiz ve incelikli bir uyanış sunarken, laleler kapıyı görkemli bir şekilde aralıyor ve cüretkâr bir başlangıç için heyecan uyandırıyor.”

Kırmızıdan sarıya, turuncudan pembeye, mordan beyaza ve hatta siyaha geniş bir renk yelpazesine sahip olan lalelerin kültürel tarihi de oldukça zengin. Hollanda ile özdeşleşen bir çiçek olsa da, aslında lalenin Avrupa serüveni Osmanlı dönemine dayanıyor. 16. yüzyılda Osmanlı kültürünün önemli bir parçası olan ve Orta Asya bozkırlarında yabani bir çiçek olarak yetişen lalenin kervanlar aracılığıyla Anadolu’ya gelişini, 1520’de Osmanlı İmparatorluğu’nun laleyi geliştirip çeşitlendirmesi takip ediyor. Lale sarayların bahçelerini süslemekle kalmıyor, Osmanlı mimarisinde de geniş yer buluyor. Adından da anlaşılacağı gibi, Osmanlı sultanlarının bu çiçeğe duyduğu ilgi Lale Devri’yle zirveye ulaşıyor! İlk lale soğanının ise 1562 yılında Alman diplomat Busbecq tarafından İstanbul’dan Viyana’ya götürüldüğü; daha sonra Hollanda’ya, ardından Kanada’nın Ottawa kentine geçtiği söyleniyor! Lale bugün hâlâ İstanbul’un simgeleri arasında yer alıyor. Rengârenk lale bahçeleri tarihi cami ve sarayların avlularını süslerken, her yıl nisan ayında düzenlenen Lale Festivali ile bu görkemli çiçeğin sezonu resmi olarak açılıyor.

Tarihteki ilk balon: Lale çılgınlığı

Gelelim Hollanda’ya... 17. yüzyılda Hollanda’da laleler o kadar değer görüyor ki “lale çılgınlığı” adı verilen spekülatif bir piyasa ortaya çıkıyor. Tarihteki ilk balon olarak kayıtlara geçen bu dönemde lale soğanlarının fiyatları aniden ve aşırı derecede yükseldikten sonra çöküşe geçiyor. Bu çılgınlığın peşine takılan birçok insan zengin olma umuduyla tüm birikimlerini laleye yatırıyor ancak sonunda piyasa çöküyor ve birçok insan maddi açıdan zarar görüyor. Ancak tüm finansal zorluklara rağmen, lale Hollanda’da sevilen bir çiçek olarak kalıyor ve ülkenin kültür ve kimliğinin sembolü haline geliyor! Bugün Hollanda, dünyadaki en büyük lale üreticilerinden biri olarak her yıl lale sezonunun başlangıcını işaret eden Ulusal Lale Günü’nü kutluyor. İsviçre, Yeni Zelanda, Avustralya, Hindistan ve İngiltere gibi diğer ülkeler de çok yönlü bir çiçek olan laleyi farklı etkinliklerle onurlandırıyor.

Yüzyıllar içinde ekonomik krizlere neden olan, padişahların gözdesine dönüşen, saraylara görkem katan bir çiçek düşünün... Orkideye, nergise, sümbüle kötü bir haberimiz var. Popülerliğini bir an olsun kaybetmeyen laleyle rekabet etmek bundan sonra da hiç de kolay olmayacak gibi gözüküyor.