MONA LİSA’NIN BİR SIRRI DAHA AÇIĞA ÇIKTI

M

ona Lisa, Rönesans döneminin ünlü İtalyan ressamı Leonardo da Vinci tarafından sfumato tekniğiyle yaratılan en tanınmış sanat eserlerinden biri… 16. yüzyılın başlarına tarihlenen ve şu anda Fransa’nın başkenti Paris’te bulunan Louvre Müzesi’nde kurşun geçirmez cam bir panelin arkasında sergilenen bu eser o dönemin standart portrelerinin ötesine geçerek modelin karakterini ve duygusal derinliğini yansıtan bir sanat eseri olarak kabul ediliyor. 1911 yılında Louvre Müzesi’nden çalınan ve bu olayla ünü daha da artan Mona Lisa’nın gizemleri hâlâ birçok insanın ilgisini çekiyor ve tartışmalara konu oluyor. Mona Lisa’nın gülümsemesi, gözleri, arka plan manzarası ile ilgili sorular yıllardır güncelliğini koruyor; kimliği ise ayrı bir gizem konusu. Tabloda resmedilen kadın gerçekten Floransalı ipek tüccarının karısı olan 24 yaşındaki Bayan Lisa del Giocondo mı? Yoksa Sigmund Freud mu haklı; tablodaki kadın Leonardo’nun annesi Katrina mı? Peki bu portrenin aslında Leonardo’nun kendisine veya onun kadın versiyonuna ait olduğu iddiaları ne kadar gerçek? Yıllar boyunca pek çok sanat tarihçisi, araştırmacı ve sanatsever tarafından mercek altına bu sorulara hâlâ çok kesin cevaplar bulunmuş değil; bununla birlikte Mona Lisa ve gizemlerinin gündemden düşmeye pek niyeti yok.

Ünlü sanat eserinin küçük bir parçasının kimyasal yapısına bakmak için X-ışınlarını kullanan bilim insanları, ekim ayında Leonardo da Vinci’nin çığır açan kadın portresini boyamak için kullandığı teknikler hakkında yeni bilgiler edindi. Journal of the American Chemical Society’de yayımlanan araştırma, Leonardo da Vinci’nin 16. yüzyılın başlarında Mona Lisa üzerinde çalışmaya başladığında deneysel bir ruh hali içinde olabileceğini gösteriyor. Fransa ve İngiltere’deki bilim insanları ve sanat tarihçilerinden oluşan araştırma ekibinin yaptığı keşif, ünlü ressamın kavak paneli hazırlamak için temel katman olarak kullandığı yağlı boya tarifinin Mona Lisa için farklı olduğunu söylüyor.

Çalışmanın başyazarı olan ve Fransa’nın üst düzey araştırma kurumu CNRS’de kimyager olarak görev yapan Victor Gonzalez, Associated Press’e verdiği röportajda Leonardo da Vinci’nin deney yapmayı sevdiğini ve Mona Lisa için belirli bir teknik kullandığını görmenin ilginç olduğunu ifade ediyor. Araştırmacılara göre Leonardo da Vinci’nin ilk boya katmanında nadir bir bileşik olan plumbonakrit bulunuyor. Gonzalez bu keşfin, sanat tarihçilerinin daha önce sadece varsayım olarak ileri sürdükleri bir bilgiyi ilk kez doğruladığının altını çiziyor: Leonardo da Vinci şu anda Paris’teki Louvre Müzesi’nde koruyucu camın arkasından bakan portre üzerinde çalışmaya başladığında boyayı koyulaştırmak ve boyanın kurumasına yardımcı olmak için büyük olasılıkla kurşun oksit tozu kullanmıştı. Analiz edilen Mona Lisa tablosunun taban katmanındaki boya parçası çıplak gözle zorlukla görülebiliyordu: Bir insan saçının çapından daha büyük değildi ve tablonun sağ üst kenarından geliyordu. Bilim insanları, senkrotron adlı devasa bir makinede yüksek enerjili X-ışınlarıyla tablodan alınan küçük parçanın atomik yapısını incelediler ve bu sayede parçanın kimyasal yapısını çözebildiler. Plumbonakritin kurşun oksidin bir yan ürünü olması, araştırmacıların ünlü ressamın bu tozu boya tarifinde kullanmış olabileceğini daha kesin bir şekilde söylemelerini sağladı.

Associated Press’e açıklama yapan New York Metropolitan Sanat Müzesi küratörü Carmen Bambach ise araştırmayı “çok heyecan verici” olarak nitelendiriyor ve Leonardo da Vinci’nin boyama tekniklerine ilişkin bilimsel olarak kanıtlanmış yeni görüşlerin sanat dünyası ve küresel toplumumuz için son derece önemli olduğunu söylüyor: “Mona Lisa’da plumbonakrit bulunması, Leonardo’nun bir ressam olarak tutkulu ve deneysel ruhunu kanıtlıyor, onu zamansız ve modern kılan da işte budur.”