BENZERSİZ DİJİTAL DEĞERLERİN YENİ ADI: NFT

M

art ayında dijital dünyada bir rekor kırıldı: Chirstie’s müzayede evinde, Beeple adıyla tanınan ABD’li sanatçı Mike Winkle’ın bir kolajı 69 milyon dolara satıldı. Ancak kazanan teklif sahibi elle tutulur bir heykel, bir resim ya da bir baskı yerine, eserin NFT karşılığındaki benzersiz token’ına sahip oldu. Değiştirilemez jeton (Non-Fungible Token) anlamına gelen NFT içinde resim, ses dosyası, video veya fiziksel bir varlığın dijital karşılığını bulunduran benzersiz dijital varlık olarak tanımlanıyor. Aslında 2017 yılından beri hayatımızda ancak kripto para dünyasının patlama yılı olan 2021 onun da yaygınlaşmasını sağladı. Bugün NFT’ler sanat eserlerinden interaktif oyun öğelerine, spor kartlarından videolara kadar farklı alanlardaki koleksiyonerlere göz kırpıyor.

Ekonomide takas edilebilir varlıklar, para gibi kolayca değiştirilebilen birimlere sahiptir. Parayla on liralık bir banknotu iki beş liralık banknotla takas edebilirsiniz, sonuçta elinizdeki her neyse, yine aynı değere sahip olacaktır. Bununla birlikte, bir şey değiştirilemezse bu onun benzersiz özelliklere sahip olduğu anlamına gelir. NFT'nin tanımı da kabaca budur. Bugün bir Bitcoin’i veya Ether’i parçalara bölerek satın alabilir ve aynı kripto parayı kendi biriminde takas edebilirsiniz, tıpkı fiziksel para gibi. Ancak özel bir dijital varlık olan NFT, bir benzeri olmadığı için başka bir token ile takas edilemez. Değeri ise üreticisi veya yatırımcısı tarafından belirlenir. Bu bir ev veya türünün tek örneği olan Mona Lisa gibi bir tablo olabilir. Tablonun bir fotoğrafını çekebilir veya bir baskı satın alabilirsiniz ancak sadece tek bir orijinal tablo vardır. NFT’ler dijital dünyada herhangi bir mülk parçası gibi alınıp satılabilen “türünün tek örneği” varlıklar, ancak kendilerine ait somut bir biçimleri yok. Bu da akıllarda birçok soru işareti oluşmasına neden oluyor.

NFT, bir şeyin gerçekliğinin dijital sertifikası olarak tanımlanabilir. Resim gibi geleneksel sanat eserleri, türünün tek örneği olduğu için değerlidir. Ancak dijital dosyalar kolayca ve sonsuz bir şekilde çoğaltılabilir. NFT’ler ile sanat eserleri, alınıp satılabilen dijital bir sahiplik sertifikası oluşturmak için kullanılabilir. Tıpkı kripto para birimlerinde olduğu gibi, sahibinin üzerine dijital olarak kayıtlıdır. Kayıtlar, dünya çapında binlerce bilgisayar tarafından tutulduğu için sahtecilik yapılamaz. NFT’ler aynı zamanda sanatçıya, örneğin gelecekteki herhangi bir token satışından pay verebilecek akıllı sözleşmeler de içerebilir. NFT sayesinde dijital sanatçılar, devam eden satışlardan da değişen yüzdelerde pay alabiliyor. Bu alıcıya nasıl bir fayda sağlar bilinmez ama özellikle sanatçıların galeri ya da sanat simsarlarından uzaklaşarak son alıcıyla sonsuz ve kaybolmaz bir bağ kurabildiği anlamına geliyor.

Bu durumda otomatik olarak akla gelen bir soru var: İnsanların dijital sanatı kopyalamasını engelleyen nedir? Hiçbir şey. Milyonlarca insan Beeple’ın 69 milyon dolara satılan eserini gördü ve eserin görüntüsü sayısız kez kopyalanıp paylaşıldı. Ancak çoğu durumda sanatçı eserlerinin telif hakkını elinde tutar, böylece kopyalar üretmeye ve satmaya devam edebilir. Yalnızca NFT’nin alıcısı, “orijinal” çalışmaya sahip olduğunu kanıtlayan bir token’a sahiptir.

Her yenilikte olduğu gibi bir yanda buna milyonlarca dolar yatırım yapmaya hazır olanlar, diğer taraftaysa elle tutulamayan bir şeye para yatırmayı tuhaf bulanlar var. Ancak Beeple örneğinde olduğu gibi bu “modayı” son hızla takip edenler de yok değil. NBA Top Shot uygulaması aracılığıyla satılan Lebron James’in smaç video NFT’si 77 bin dolara alıcı buldu. Henüz beş aylık bir geçmişi olan sitede şu ana dek 100 bin kadar alıcı, 250 milyon dolarlık alım yaptı. Twitter CEO’su Jack Dorsey’in tweet’i 2,9 milyon dolara Türk asıllı bir kişi tarafından satın alınırken, Elon Musk içerisinde GIF ve müzik olan tweet’ini NFT olarak açık artırmaya çıkardı. Fenerbahçeli futbolcu Mesut Özil de geliri yardım kuruluşlarına bağışlanacak bir NFT ortaklığı yaptığını açıkladı, Cüneyt Özdemir’in paylaştığı tweet 10 bin dolara satıldı. Ardından Saba Tümer kahkahasını 80 bin dolara satışa çıkardığını duyurdu.

Nasıl üretilir?

NFT’ler, Ethereum geliştiricileri tarafından hazırlanmış ERC-721 token standardına göre üretilirler. Kullanıcıların blockchain’in teknik dünyasında boğulmaması için işlemin kolayca gerçekleştirilmesini mümkün kılan platformlar bulunur. NFT üretebilmek için ihtiyacınız olan tek şey dijital kripto para cüzdanıdır. NFT olarak üretmek istediğiniz dosyayı bu platformlar aracılığıyla IPFS sistemine yükledikten sonra, NFT’nin değiştirilemeyecek parametrelerini belirlemeniz gerekir. NFT’den kaç tane üretileceği, fiyatı, bir sonraki satışında size ne kadar pay ödenmesi gerekeceği gibi özellikleri belirlendikten sonra, blockchain ağının işlem ücreti ödenerek NFT’ler üretilmiş olur. İşlemin tamamlanmasıyla beraber NFT’ler cüzdanınıza aktarılarak üretimin gerçekleştirildiği tüm blockchain’de kayıt altına alınır.

Nasıl NFT sahibi olunur?

NFT’lerin sergilendiği ve satın alındığı platformlar bulunuyor. Bu platformlarda beğendiğiniz NFT’lere üreticisinin belirlediği şekilde, açık artırma veya direkt satın alma seçenekleriyle sahip olabiliyorsunuz. Satın alma işlemi tamamlandığında NFT, üreticinin cüzdanından sizin cüzdanınıza transfer ediliyor.

Daha fazla ne yapılabilir?

Hiç kuşkusuz NFT ile ilgili bilgi artıkça yeni iş modellerinin hızla üretileceği bir gerçek. Dünyanın fizikselden dijitale geçmesiyle birlikte, NFT birçok iş modeline uyarlanabilir gibi görünüyor. Bu, sanal bir tasarımın fiyatlandırılabilmesi ya da sosyal medya içeriklerinin paraya dönüştürülerek takip edilebilmesi anlamına da geliyor. Üstelik yakın zamanda Berlin merkezli bir güzellik stüdyosu olan Look Labs’in ürettiği “dünyanın ilk dijital kokusu” NFT’nin ne kadar ileri gidebileceğinin bir kanıtı. Şirket, halihazırda var olan Cyber Eau de Parfum isimli ürününün dijital versiyonunu, parfüm notalarını şifrelenmiş bir koda çevirerek satışa çıkarttı. Onlara göre bu fiziksel bir kokunun dijital yansıması… Bize göreyse NFT’nin daha ne kadar “çılgın” alanda karşımıza çıkacağının bir işareti…